Tanpınar, kültürümüzü bir iç alem medeniyeti’nin tezahürü olarak görür. Bu medeniyeti, belirli, bir ahlakı taşıyan “manevi vazifelerine inanmış, muayyen bir ruh nizamından geçmiş, nefislerini terbiye etmiş“insanlar meydana getirmiştir.
Huzur’un kahramanlarından Mümtaz, roman boyunca kendisini “huzur“a kavuşturacak bir “iç nizam“ı aramaktadır. Eserde hastalık, ölüm, tabiat, kozmik unsurlar, medeniyet, sosyal meseleler, çeşitli ruh halleri ve estetik fikirleri iç içe verilir. Ancak bütün bunların üzerinde romana hakim olan Mümtaz’la Nuran’ın aşklaradır. İstanbul, bu aşkın yaşandığı çevre olmaktan çıkarak, adeta bir roman kahramanı gibi ele alınır.
Huzur için, belli bir dünya görüşüne, bir hayat nizamına kavuşamamış Cumhuriyet aydınlarının “huzursuzlukları“nı dile getiriyor denebilir.