Bu küçük romanı beş sene evvel yazmıştım. Maksadım edebi bir eser meydana koymak değildi. Sadece Münevverlerimizin garip düşünüşlerini ictimai hakikatla karşılaştırmak istiyordum. Meşrutiyetten sonra büyük adamlarımızın çoğuyla görüşmüştüm. Hepsinin fikri, aşağı yukarı şu neticede toplanıyordu. ’’Osmanlılık, müşterek bir milliyettir. Osmanlılık ne yalnız Türklük ne de yalnız müslümanlık demektir. Osmanlı Devleti’nin idaresinde yaşayan her ferd (bila tefrik-i cins ve mezheb) Osmanlı milletine mensuptur. Halbuki bu fikir, gayr-i milli tanzimat maarifinin yetiştirdiği dimağlarda doğmuş bi vehimden, bir ham hayalden ibarettir. Dini, lisanı, terbiyesi, tarihi, hırsi, mefahiri ayrı olan ferdlerin mecmuundan ’’müşterek bir milliyet’’ teşkil etmek imkanı yoktur. ’’Osmanlılık’’ hakikatte devletimizin namından başka bir şey midir? Avusturya’da yaşayan Almanlara ’’Habsburg milleti, Avusturya Milleti’’ denemezdi. Alman nereli olursa olsun her yerde Almandı. Türkçe konuşan bizler de beş bin senelik bir tarihin hatta pek iyi bir esatırın sahibi olan bir millettik. Osmanlı Devletinin memleketinde Kafkaslarda, Azerbaycan’da, Türkistan’da, Buhara’da, Kaşgar’da, hasılı nerede yaşarsak yaşayalım, yine halis muhlis Türktük... Halbuki ’’Osmanlılık’’ kelimesine mevhum manalar veren münevverlerin siyasi fikirleri, içtimai gayeleriyse insanın gözlerinden yaş getirecek derecede gülünçtü.
(Önsöz’den)