Varlığın özü varlığında sürüp gitmek için çabalamaktır. Spinoza’nın bu conatus formülü, varoluşun kökeninde direniş vardır, demenin başka bir yoludur sadece. Sonuçta doğada kendisinden daha güçlü başka bir şey tarafından yok edilemeyecek hiçbir şey yoktur. Eylemde bulunmak bu yüzden hayatını tehlikeye atmaktır da. Yine de eylemde bulunmadan duramayız, çünkü varlığımız eylemektir bizim. Conatus böylece daima stratejik bir nitelik taşır. Spinoza’da politika, bütün var olanlardan önce gelir.

Laurent Bove, Spinoza’nın ontolojisindeki bu derin stratejik boyutu vurgulayarak, bizi onu çağdaşımız olan bir düşünür olarak okumaya davet ediyor. Spinoza’nın düşüncesi yalnızca teologlara ve tiranlara değil, bunları doğuran, bizim de parçası olduğumuz alışkanlık düzeneklerine ve anlamlar evrenine karşı da bir mücadeleydi. Peki bizim teologlarımız, tiranlarımız kimler? Neden köleliğimiz için özgürlüğümüz için savaşır gibi savaşıyoruz? Hangi önyargılarımız yüzünden? Hangi alışkanlıklarımızla? Kedere karşı dayanışarak özgürlüğü yeniden tesis edebilir miyiz? Gerçek politik problemlerimize ve çözümlerimize kendimiz karar verebilir miyiz? Spinoza’nın bu soruları bugün hâlâ bizim de sorularımız.

Laurent Bove Amiens Üniversitesi’nde emeritus profesördür. Spinozacılık, klasik çağda etik ve politika, Fransız ahlakçıları ve Albert Camus üstüne eserler vermiştir. Kitapları: Vauvenargues. Philosophie de la force active. Critique et anthropologie, Paris, Éditions Champion, 2000; Albert Camus. De la transfiguration, Paris, Publications de la Sorbonne, 2014; Vauvenargues ou le séditieux, entre Pascal et Spinoza: Une philosophie pour la seconde nature, Paris, Éditions Champion, 2015; Pieter Bruegel. Le tableau ou la sphère infinie. Pour une réforme théologico-politique de l’entendement, Paris, Vrin, 2019.